TEK SATICILIK SรZLEลMESฤฐ
Tek satฤฑcฤฑlฤฑk sรถzleลmesi ve franchise sรถzleลmesi aslฤฑnda birbirlerine รงok benzer nitelikte sรถzleลmelerdir. Tek satฤฑcฤฑlฤฑk sรถzleลmesi de kanunda dรผzenlenmemiล isimsiz sรถzleลmeler arasฤฑnda yer almaktadฤฑr. Bununla birlikte tam iki tarafa borรง yรผkleyen, รงerรงeve sรถzleลmelerdir. Bu baฤlamda birbirlerine yakฤฑn iki sรถzleลme olduฤunu sรถyleyebiliriz. Bununla birlikte aralarฤฑnda temel ayrฤฑmlar da vardฤฑr. รrneฤin, tek satฤฑlฤฑk sรถzleลmesinde tekel hakkฤฑ saฤlamaktadฤฑr. Yani burada tek satฤฑcฤฑnฤฑn en bรผyรผk avantajฤฑ bu tekel hakkฤฑna sahip olmasฤฑdฤฑr. Bununla birlikte tek satฤฑcฤฑlฤฑk sรถzleลmesinde personel eฤitimini yapฤฑmcฤฑ yapabilir. Ve bu eฤitim genelde teknik hususlarda olabilmektedir. Franchise sรถzleลmesinde ise mevcuttaki pazar araลtฤฑrmalarฤฑ yapฤฑmcฤฑ tarafฤฑndan tek satฤฑcฤฑya aktarฤฑlmamaktadฤฑr. Ve franchise sรถzleลmelerinde marka gibi daha รงok fikri sฤฑnai haklar รถn planda olduฤu iรงin bir yeknesaklฤฑk oluลturulmasฤฑ ve bir nevi kalite, imaj birlikteliฤi oluลturulmasฤฑ tek satฤฑcฤฑlฤฑฤa gรถre daha yoฤundur.
SATIล SรZLEลMESฤฐ
Satฤฑล sรถzleลmeleri Tรผrk Borรงlar Kanunuโmuzda dรผzenlenmiล ve bir ลeyin mรผlkiyetini geรงirme borcu iรงeren tam iki tarafa borรง yรผkleyen ani edimli olan sรถzleลmelerdir.30 Satฤฑล sรถzleลmesinde, franchise sรถzleลmesinde olduฤu gibi belirli bir bedel karลฤฑlฤฑฤฤฑnda fikri sฤฑnai haklarฤฑnฤฑn kullanฤฑlmasฤฑ sรถz konusu deฤildir. Ayrฤฑca satฤฑล sรถzleลmelerinde, her iki tarafฤฑn sistemin daha รผst seviyeye รงฤฑkmasฤฑ, satฤฑลlarฤฑn arttฤฑrฤฑlmasฤฑ ve ciro arttฤฑmฤฑ iรงin ortaklaลa bir รงaba,b irbirini destekleme durumu mevcut deฤildir. Franchise sรถzleลmeleri satฤฑล sรถzleลmeleri gibi ani edimli deฤil, sรผreklilik arz eden iliลki iรงerisinde olmanฤฑn doฤal sonucu olarak sรผrekli borรง iliลkisi doฤuran sรถzleลmelerdir.
LฤฐSANS SรZLEลMESฤฐ
Lisans Sรถzleลmesi gayrimaddi mallarin sahibinin belirli bir sรผre iรงin bu kullanฤฑm hakkฤฑnฤฑ belirlediฤi รผcret karลฤฑlฤฑฤฤฑnda devrettiฤi, kendine รถzgรผ yani sui generis bir sรถzleลmedir.32ฤฐki sรถzleลmenin de esas unsurlarฤฑ aynฤฑ nitelikte olduฤundan lisans sรถzleลmesine uygulanan hukuk kurallarฤฑ kฤฑyasen franchise sรถzleลmesine de uygulanmaktadฤฑr. Bununla birlikte franchise sรถzleลmesinde, franchise veren, sistemi franchise alana kullandฤฑrma, mevcut marka deฤerlerini korumayฤฑ ve destekleme gibi hรผkรผmler yer almaktadฤฑr. Ayrฤฑca bu sรถzleลme tipinde franchise veren marka deฤerinin itibarฤฑnฤฑn devamฤฑ nitelinde franchise alana eฤitim verme yรผkรผmlรผlรผฤรผndedir. Bir nevi kazan- kazan yaklaลฤฑmฤฑ bu sรถzleลmenin amaรงlarฤฑndandฤฑr. Franchise sรถzleลmesinde franchise veren franchise alana bu mallarฤฑ kullandฤฑrma hakkฤฑ ve yรผkรผmlรผlรผฤรผ mevcut iken sรถzleลmenin nihai amacฤฑ bu sรถzleลme konusu gayrimaddi mallarฤฑn sรผrรผmรผnรผn arttฤฑrฤฑlmasฤฑna odaklanmaktadฤฑr.33 Bundandฤฑr ki franchise sรถzleลmeleri Rekabet Kurumuโnun 2002/ 2 sayฤฑlฤฑ Dikey Anlaลmalara iliลkin Grup Muafiyeti Tebliฤiโnin kapsamฤฑna dahil edilmekteyken, lisans sรถzleลmesinin amacฤฑ รผrรผn alฤฑm -satฤฑmฤฑ olmadฤฑฤฤฑndan bu tebliฤ kapsamฤฑnda deฤerlendirilmemektedir.
ACENTELฤฐK SรZLEลMESฤฐ
Acentelik sรถzleลmesinde tฤฑpkฤฑ franchise sรถzleลmeler gibi mal ve hizmet sรผrรผmรผnde aracฤฑlฤฑk etmak amaรงtฤฑr.35 Acente burada tacir adฤฑna iลlem yapmaktadฤฑr. En รถnemli farklardan biri de budur. Bu baฤlamda tacirin iลleri bir hayli kolaylaลmaktadฤฑr. Acentelik Sรถzleลmesinde tacir ile arasฤฑndaki iliลki bir hizmet iliลkisi olarak nitelendirilemez. Burada da taraflar arasฤฑnda sรผrekli borรง iliลkisi vardฤฑr. Burada acente satฤฑล sรถzleลmesinin aracฤฑsฤฑ konumundadฤฑr herhangi bir sรถzleลmesinin konusu malฤฑn mรผlkiyetini almaz. Acentelik sรถzleลmesinde franchise sรถzleลmesinde olduฤu gibi bir baลlangฤฑรง bedeli ya da aylฤฑk ciro รผzerinden ve adฤฑna royalty denilen bir รผcret รถdenmesi durumu sรถz konusu deฤildir. Ayrฤฑca franchise veren hesabฤฑna franchise alan herhangi bir sรถzleลme yapma durumu olmazken acentelik sรถzleลmesinde bu durum sรถz konusudur.
HฤฐZMET SรZLEลMESฤฐ
TBK madde 393. Maddesinde hizmet sรถzleลmeleri dรผzenlenmektedir. Sรถzleลmenin taraflarฤฑndan iลรงi, iลverenine baฤlฤฑ olarak iล gรถrmeyi ve karลฤฑlฤฑฤฤฑnda da รผcret รถdenen kiลi konumundadฤฑr. Yani iลรงi ekonomik ve hukuki yรถnden iลverene baฤlฤฑ bir konumda yer almaktadฤฑr. ฤฐลveren bu anlamda รงalฤฑลma koลullarฤฑ, zamanฤฑnฤฑ ve รงalฤฑลma yerlerini iลรงinin belirleme hakkฤฑnฤฑ elinde tutan taraftฤฑr. Franchise sรถzleลmelerinde ise franchise alan franchise verene karลฤฑ bazฤฑ noktalarda talimat almaktadฤฑr fakat buradaki amaรง sรผrรผmรผn arttฤฑrmasฤฑ amacฤฑna yรถnelik bir sฤฑnฤฑrlayฤฑcฤฑ unsurdur. Yargฤฑtay kararlarฤฑndaki tanฤฑm gereฤi de franchise sรถzleลmesinin birbirlerinden bu hususta baฤฤฑmsฤฑz iki tarafฤฑ olan bir sรถzleลme olarak deฤerlendirmek yerinde olacaktฤฑr. Yani hizmet sรถzleลmesinin unsuru olan baฤฤฑmlฤฑlฤฑk sรถzleลmesi franchise sรถzleลmesinde bulunmamaktadฤฑr.
VEKALET SรZLEลMESฤฐ
Vekalet Sรถzleลmesi TBK 520. Maddesinde dรผzenlenmiลtir. Vekil baฤฤฑmsฤฑz olarak iล gรถrmeyi รผstlendiฤi, sonucu deฤil sรผreci รถzen yรผkรผmlรผlรผฤรผ รงerรงevesince yรผrรผtmeyi garanti ettiฤi ve bรถylece riski รผstlenmedi bir sรถzleลme tรผrรผdรผr. Sonucu garanti etmeyip sรผreci รถzen yรผkรผmlรผฤรผ kapsamฤฑnda yรผrรผterek yapฤฑlan en bilinen sรถzleลme avukatlฤฑk sรถzleลmeleridir. Nitekim eser sรถzleลmeleri ile de en bรผyรผk farkฤฑ buradan kaynaklanmaktadฤฑr. Bilindiฤi รผzere eser sรถzleลmelerinde sonuรง garanti edilmektedir. Vekalet sรถzleลmesinde de Franchise sรถzleลmesinde olduฤu gibi gรผven iliลkisi bรผyรผk bir yer tutar. Bu yรผzden de vekilin sฤฑr saklama yรผkรผmlรผlรผฤรผ mevcuttur. Franchise sรถzleลmesi ve vekalet sรถzleลmesinin birbirinden ayฤฑran hususlardan biri de sona erme ลekilleri bakฤฑmฤฑndan farklฤฑlฤฑklardฤฑr. Vekalet sรถzleลmesi her daim tek taraflฤฑ irade beyanฤฑ ile herhangi bir sebebe dayalฤฑ olmadan sona erdirilebilir. Franchising sรถzleลmeleri ise sรผreklilik arz eden sรถzleลmelerden olup niteliฤi ile baฤdaลmadฤฑฤฤฑ iรงin sรถzleลme tek taraflฤฑ olarak sonra erdirilememektedir.
KNOW- HOW SรZLEลMESฤฐ
Know- how sรถzleลmeleri de , franchise sรถzleลmelerin iรงeriฤinde bulunan birรงok unsur vardฤฑr. Know- how sรถzleลmelerinin konusunu gayri maddi mallarฤฑn devredilmesi oluลturmaktadฤฑr. Fakat know- how sรถzleลmelerinin franchise sรถzleลmeleri kadar karmaลฤฑk bir yapฤฑya sahip olmadฤฑฤฤฑnฤฑ da belirtmek gerekir.