Bilindiği üzere daha önceki yazımda ihtiyati haczin ne olduğu, kararın nasıl alındığı, alındıktan sonra
yapılması gereken işlemleri kaleme almıştım. Şimdi ise ihtiyati tedbir kavramını, türlerini ve şartları
konusunda bilgi vermeye çalışacağım.

İhtiyati tedbiri şu şekilde tanımlayabiliriz; Asıl korunan hukuki talep hakkında kesin hüküm verilene
kadar meydana gelebilecek hak ve zararları önlemek amacıyla mahkeme tarafından verilen geçici bir
hukuki korumadır. İhtiyati tedbir; niteliğine uygun düştüğü çerçevede çekişmesiz yargı işlerinde de
uygulandığını görmekteyiz.

İhtiyati Tedbir, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda 389-399 maddelerinde düzenlenmiştir. Buna göre
ihtiyati Tedbir kararının verilmesi için bir takım şartların mevcut olması gerekmektedir. Bunlardan ilki
bu talebe konu olacak bir hakkın mevcut olmasıdır. Ve bu hakkı korumayı gerekli kılacak sebeplerin
var olması gerekmektedir. Kural olarak tedbir talebinde bulunan taraf, karşı tarafın yahut üçüncü
kişilerin bu karardan dolayı meydana gelebilecek zararlarını gidermek için teminat göstermesi gerekir.
Unutmamak gerekir ki ihtiyati tedbir kararı ancak uyuşmazlık konusu hakkında verilebilir. Kural
olarak Tedbir talep eden taraf devlet olsa dahi teminat göstermek durumundadır. Ancak her hukuki
kuralda olduğu gibi bunda da istisnalar söz konusu olabilmektedir. Yani bu talep resmi bir belgeye,
kesin bir delile dayanıyorsa talep eden tarafın haksız çıkma ihtimali düşük olduğundan mahkeme
gerekçe belirterek teminat alınmamasına karar verebilir. Kesin olarak teminat alınmaz demek doğru
olmayacağından bunun takdirinin mahkemede olduğunu ayrıca belirtmekte fayda vardır. Bununla
beraber ihtiyati tedbir talep eden taraf adli yardımdan yararlanıyorsa adli yardımın oluş amacına
uygun olarak bu kişiden teminat istenmeyecektir. İhtiyati Tedbir, aynı ihtiyati hacizde olduğu gibi
dava açılmadan önce ya da dava açıldıktan sonra talep edilebilir.

Dava açılmadan önce esas hakkında
yetkili ve görevli mahkemeden istenebilirken, dava açıldıktan sonra ancak asıl davanın görüldüğü
mahkemeden talep edilebilecektir. Ayrıca istinaf incelemesini yürüten Bölge Adliye Mahkemesinden
de talep edilebilir. Talepte bulunurken dayanılan sebepleri ve türünü açıkça dilekçede belirtmek
zorundadır. İhtiyati tedbir kararını mahkeme karşı tarafı dinledikten sonra verebileceği gibi hiç
dinlemeden de bu kararı vermek takdirine sahiptir. Burada karşı tarafı hiç dinlemeden bir karar
verilmesi söz konusu olduğunda yargısal olarak temel haklardan biri olan ‘Hukuki Dinlenilme Hakkı’
ihlal edildiği düşüncesini tamamıyla içermemektedir. Karşı taraf hiç dinlenmeden verilen bu karar
çerçevesince aleyhine karar verilen taraf, tedbir kararına itiraz etmek suretiyle hukuki dinlenilme ve
savunma hakkını kullanabilecektir.

Birçok Yargıtay kararında da belirtildiği üzere hem ihtiyati haciz de
hem ihtiyati tedbir de geçici bir hukuki koruma olmasından mütevellit yaklaşık olarak ispat edilmesi
bu kararların verilmesi için yeterlidir. Çünkü burada telafisi güç durumlar söz konusu olduğundan
bunun tam ispatını istemek amaca pek de uygun düşmeyecektir. İşte burada talepte bulunan tarafın
haksız çıkma ihtimali de normale göre daha yüksek olduğundan burada teminat istenilmesi de her iki
taraf açısından menfaat dengesinin sağlanması adına getirilmiştir. İhtiyati Tedbir niteliği itibariyle bir
nihai karardır fakat geçici nitelikte olduğundan dolayı kesin hüküm teşkil etmeyecektir. Mahkeme
somut olayın özelliklerine uygun düştüğü çerçevede ihtiyati tedbir kararı verilir. Yani burada Hukuk
Muhakemeleri Kanunu’nun 391. Maddesinin 1. Fıkrasında belirtildiği gibi verilecek tedbirler (MADDE
391- (1) Mahkeme, tedbire konu olan mal veya hakkın muhafaza altına alınması veya bir yediemine tevdii ya da
bir şeyin yapılması veya yapılmaması gibi, sakıncayı ortadan kaldıracak veya zararı engelleyecek her türlü
tedbire karar verebilir.) sınırlı sayıda yani numerus clausus olarak sayılmamıştır. Zararı engelleyecek her
türlü tedbir denilerek hâkime oldukça geniş bir takdir yetkisi tanınmaktadır.

İhtiyati tedbirde de ihtiyati haciz kararında olduğu gibi, bu kararın alınmasından sonra belirli bir
sürede uygulanmasının talep edilmesi gerekmektedir. Dava açılmadan bu talep edilmiş ise talep
edildiği tarihten belli bir süre içerisinde dava açılması gerekir. Bu talepte bulunan taraf tefhim veya
tebliğden itibaren bir hafta içinde talep etmek zorundadır. Dava açılmadan önce ihtiyati tedbir kararı
verilmişse tedbir talep edenin bu kararın uygulanmasını talep ettiği tarihten itibaren iki hafta içinde
esas hakkındaki davasını açmasını, dava açtığına ilişkin evrakı kararı uygulayan memura ibraz etmesini
ve karşılığında belge almasını zorunluluk olarak düzenlemiştir. Aksi durumda tedbir kararı herhangi
bir başka bir mahkeme kararına gerek olmaksızın kendiliğinden ortadan kalkacaktır. Nitekim ihtiyati
tedbir kararı bir geçici hukuki korumadır ve amacı itibariyle asıl davanın bir an önce açılması ve
uyuşmazlığın mahkeme kararı ile sonuçlanmasını hedefler.

22 Temmuz 2020 tarihli ve 7251 sayılı Kanunla değişik HMK madde 391/f3 e göre; İhtiyati tedbir
talebinin reddi GERKEÇELİ olarak verilir ve bu karar karşı kanun yoluna başvurulabilir. Bu başvurular
öncelikle incelenir ve kesin olarak karara bağlanır. Mahkeme kural olarak duruşmalı olarak inceler
fakat taraflar davet edilmelerine rağmen gelmezse mahkeme dosya üzerinden inceleme yaparak
karar verir. İtiraz incelemesi sonucunda mahkeme itirazı reddedilir, kabul edebilir ya da tedbir
kararını değiştirebilir veya kaldırabilir. Peki, bu verilen itiraz hakkındaki karara karşı kanun yoluna
başvurabiliyor muyuz derseniz, evet başvurabiliriz. Bu karar ilk derece mahkemesi tarafından
verilmişse Bölge Adliye Mahkemesinde istinaf yoluna gidebiliriz. Dikkat etmek gerekir ki kanun yoluna
başvurulmuş olması tedbir kararının icrasını durdurmayacaktır.

Son olarak şu konuya da değinmekte fayda var. Lehine ihtiyati Tedbir kararı verilen taraf haksız
çıkarsa ya da tedbir kararı daha sonra kendiliğinden ortadan kalkarsa veya itiraz üzerine kaldırılırsa
aleyhine ihtiyati tedbir kararı verilen taraf ve hatta menfaati etkilenen üçüncü kişilerin zararını
karşılamak zorundadır. Burada önemli olan kural olarak bu tedbir kararının icra edilmiş olmasıdır.
Fakat buradaki bir başka önemli detay ise ihtiyati tedbir kararı uygulanmasa dahi bu kararın
uygulanmaması için karşı taraf teminat yatırmışsa bu teminat dolayısıyla zarar görmüş olabilir.
Tazminat davası esas hakkındaki davanın karara bağlandığı mahkemede açılmalıdır ve bu dava bir
yıllık zamanaşımı süresi ile sınırlandırılmıştır. Bu süre hükmün kesinleşmesinden ya da tedbir kararının
kalkmasından itibaren başlayacaktır.